Sayfalar

Kültürel Dönemler

Türk Tarihi

Savaşlar

20 Temmuz 2025 Pazar

Filistin-İsrail

Osmanlı döneminde Büyük Suriye vilayetinin parçası olan Filistin coğrafyası, Siyonist projenin hedefi olmasıyla birlikte,  dünyanın en huzursuz bölgelerinden biri haline geldi. "Kutsal şehir" Kudüs'ün de yer aldığı bu topraklar, daha önce de tarihsel olarak hep ilgi odağındaydı.

Filistin, Doğu Akdeniz'deki konumu, Süveyş Kanalını batıdan kontrol eden Sina'ya komşuluğu, İngiltere'nin manda yönetiminde petrol hatlarının Akdeniz'e ulaşma güzergahı gibi nedenlerle stratejik açıdan da önemli bir bölgeydi.

I. ve II. Dünya savaşları sonunda meydana gelen değişimler, bölgedeki bu görece sakin ve barış içinde bir arada yaşayan değişik  dinden insanları kaosa sürükledi.

Arapça konuşan büyük çoğunluğun,  binlerce yıldır yaşadığı topraklarda, yeni bir devletin kurulması girişimi olan Siyonizm, günümüze kadar gelen ve uluslararası boyut kazanan  büyük bir soruna yol açtı. 

Bu sorun, bulunduğu coğrafyayı çok aşan bir önem kazandı. Küçük büyük birçok aktör sahnede rol kapma yarışına girdiler. En büyük güçler, bu kronik soruna bir taraftan neden olurken,  diğer yandan  çözen olmak ve büyüklüklerini kanıtlamak için gayret gösterdiler. Filistin'i kurtarmak bir dönem Arap liderleri için, kendi iç kamuoylarını tatmin etmenin bir aracı oldu. Diğer bazıları da Müslüman dünyasında liderlik hevesi için bu davayı sahiplenir göründüler. Başlangıçta komşu Arap ülkeleri Filistin'i paylaşma gayretinde bulundular. Batılı güçler direnişçilerin hedefi olmamak, ya da geniş Müslüman vatandaşlarının tepkilerini yatıştırmak için politikalar üretmeye çalıştılar. 

Samimi olarak Filistin halkının yanında olan, bu konuda gayret gösteren kimdi, yanıtlanması güç bir soru olarak kaldı. 

Diğer yandan, Siyonist taraf, çok bilinçli ve planlı bir şekilde, birçok zorluğun üstesinden gelerek başarıya ulaştı. Kapalı kapılar ardında büyük güçlerle yürütülen müzakere ve pazarlıklarda orantısız olarak avantajlıydılar. Gelecekteki İsrail devletini kurmak kararlılığındaki kitle iyi eğitilmiş, Avrupa uygarlığının bilimsel ve teknolojik birikimine sahip, ideolojik olarak kararlı bireylerden oluşuyordu. Tarihleri, sürgün, yok etme, aşağılanma, yalıtılmış bölgelerde zorunlu yaşama gibi olguları içeriyordu. Onlar için mitolojik karakterli "vadedilmiş topraklar"dan başka bir yerde yaşama şansı yoktu.

İngiliz manda idaresi döneminde artan sayıda olmak üzere, kent ve kasaba sakinleri  ile kırsalın tarım ile uğraşan Filistinlileri, yaşadıkları topraklarda bir devlet kurma kararlılığındaki Siyonist göçmenler ile karşı karşıya geldiler. Başlangıçta ne olduğunu anlamakta geciktiler. Daha sonra örgütlendiler ve direnişe geçtiler. Günümüze kadar süren çatışma başlamış oldu.

Filistinliler kimler? İsrail Devleti içinde vatandaşlığa sahip ikinci sınıf insanlar mı? Yine İsrail sınırları içinde yerinden edilerek kamplarda yaşayanlar mı? İşgal altındaki Gazze ve Batı Şeria'da yaşamını sürdürenler mi? Komşu ülkelerde sayısı milyonları bulan diasporadakiler mi? Yoksa dünyanın her yanına dağılmış, ülkelerine dönme umudunu kaybetmiş göçmenler mi? Aslında hepsini bir arada tanımlayacak en iyi kavram sanırım "sürgün olmak".


Aşağıdaki sayfalarda   İsrail'in devlet oluşumunu ve Filistin konusunu, bunun bölgeye ve ötesine yansımalarını göstermeye çalıştım.  Bir aşamada Filistin ve İsrail tarihi iç içe geçtiği için, olabildiğince iki tarafın kendi eylem planları ve yapılanmalarını ayrı ayrı ele aldım. İsrail tarafında sürekli göçler ile yeni topraklara yerleşmek, eski sakinleri yerinden etmek, kurumlar oluşturmak politikaları izlenirken, Filistin tarafının daha çok savunmada kalan ve varlıklarını korumak için çaba gösteren ve bir aşamaya kadar geleceğini biraz da çaresizlikten, dost Arap ülkelerinin yardımına dayandıran bir anlayışla hareket ettiklerini ve daha sonra öz güçlerini kullanarak direnmeye ve özgürlüklerini elde etmeye çaba gösterdiğini görüyoruz.

1970'lerden itibaren Filistin direnişinin sertleşmesi, eylemlerin sınır tanımayan bir karaktere bürünmesi, daha çok tarafın konuya müdahil olması ile sonuçlanmıştır. Odağında Filistin'in olduğu ve savaşlara yol açan krizler, bölgenin kontrolü mücadelesi ve petrol fiyatları yoluyla dünya ekonomisini tehdit eder hale gelince, bir şekilde çözüm arayışları hızlanmıştır.

Filistin coğrafyasının giderek İsrail toprağı haline geldiği süreçte zaman İsrail'in lehine işlemiştir. Kurucu babaların düşüncesinde  zaten bağımsız bir Filistin Devleti hiçbir zaman olmadı. Geldiğimiz aşama son adımların atılması gibi görünüyor.

Son yıllardaki gelişmeler, Gazze ve Batı Şeria'nın sanki ayrı yönetim birimleri haline gelmesi ile sonuçlandı. Bir aşamada bu bölgelerin tarihi giderek birbirinden uzaklaşıyor. 

Bu derleme, 21.yüzyılın ilk yıllarına kadar olan zaman dilimini kapsıyor. Bilindiği gibi 7 Ekim 2023'den sonra her şey değişti.  

B.Berksan






🔎Filistin (Manda idaresi sona erene kadar)

🔎İsrail (Göçler ve devletin kurulması)

🔎İsrail

🔎Filistin (Varoluş Mücadelesi)

🔎Kudüs

Kullanılan kaynaklar.

Modern Ortadoğu Tarihi, AÜAÖF, 2017

Modern Ortadoğu Tarihi, William L. Cleveland, Agora Kitaplığı, 2008

Modern Ortadoğu, Toplumsal ve Kültürel Bir Tarih, Ilan Pappe, İletişim Yayınları, 2019

A History of the Modern Middle East, William L. Cleveland, Martin Bunton, Seventh edition published 2025 by Routledge

Ortadoğu Tarihi, Anne-Laure Dupont Catherine Mayeur-Jaouen, Chantal Verdeil, Doğu Batı Yayınları, 2022

Kısa İsrail - Filistin Tarihi /Michael Scott-Baumann, Say yayınları, 2021

Modern Filistin Tarihi, İlan Pappe, Phoenix , 2007

Gazze Tarihi, Jean Pierre Filiu, Bilge Kültür Sanat, 2016

Kudüs, Bir Şehrin Biyografisi, Simon Sebah Montefiore, Çeviren Cem Demirkan, Pegasus Yayınları, 2016

https://www.un.org/unispal/history2/origins-and-evolution-of-the-palestine-problem/

https://www.unrwa.org/

https://www.palquest.org/

https://www.ochaopt.org/

https://visualizingpalestine.org/

Atlas Historique du Moyen Orient, Flammarion, 2020

The Routledge Atlas of The Arab – İsrael Conflict, 10th Edition Martin Gilbert, 2012

The Routledge Historical Atlas of Jarusalem, Martin Gilbert, 2009

Gemini (Bazı alt başlıkların hazırlanmasında kullanılmıştır)




Hiç yorum yok:

Yorum Gönder