Balkan Tarihi I, 18 ve 19.Yüzyıllar, Barbara Jalevic, Küreyel Yayınları,2006
|
Osmanlı yönetimine
karşı gerçekleştirilen belli başlı ayaklanmalardan biri, Il. Murad
(1421-1451) döneminde Arnavutluk'ta başlatıldı. Harekete, bir Osmanlı vasalının
oğlu olan Gjergj Kastrioti liderlik etti. Bir tutsak olarak çocuk yaşta
İstanbul'a getirilen Kastrioti burada ihtida etmiş ve İskender ismini
almıştı. Osmanlı hizmetinde gösterdiği liyakat dolayısıyla askeri bir rütbe
olan bey rütbesini elde etmişti ki, genelde İskender Bey ismiyle bilinir.
İskender
Bey, resmi bir görevli olarak doğum yerine gönderilmesinin üzerinden çok
geçmeden bir komplo düzenledi. Hem Venedik hem de Macaristan ile destek için
müzakerelerde bulunduktan sonra 1443 yılında isyan etti. 1444 Mart'ında ileri gelenleri topladı ve bir Arnavut Birliği tesis etti. Balkanlar'ın geri kalan kısmında olduğu gibi burada da eşraf, iktidarı bir tek kişiye devretmeye isteksizdi ve bazıları Osmanlı hükümeti ile işbirliği yaptı. Arnavutların ulusal kahramanı olan İskender Bey 1468 yılında öldüyse de mukavemet devam etti. Merkezini Arnavutluk'un yüksek bölgelerinin oluşturduğu bu direnişe İtalyan devletleri ve papalık yardım etmekteydi. Osmanlılar ancak bir sonraki yüzyılda tam hakimiyet elde edebildi. Balkan Tarihi, Barbara Jalevic |
|
1908 yılında
doğmuş olan Hoca orta sınıf Müslüman bir aileden geliyordu. Enver Hoca Korça
Lisesi’ni, 1930 yılı yazında mükemmel bir derece ile bitirmiştir. 1931’de;
Montpellier Üniversitesi’ne biokimya öğrenimi yapmak maksadıyla Fransa’ya
gitmiştir. Üniversitede bulunduğu sürede edebiyat, tarih, felsefe ve
özellikle de Marksist Leninist edebiyatına oldukça zaman harcamıştır. Fransız
Komünist Partisi’nin işçilerince düzenlenen toplantı ve konferanslarına
iştirak etmiştir. Enver Hoca aslında Fransa’da komünist olmuştur. Daha sonra
Burüksel’de Arnavutluk Konsolosluğu’nda sekreter olarak görev almıştır.
Burada hukuk eğitimi almış, bununla birlikte Zogu karşıtı faaliyetlerine
devam edince buradan da ayrılmak zorunda kalmıştır. Arnavutluk’a geri dönünce
önce Tiran’da sonra Korça Lisesi’nde öğretmen olarak görev almış, daha sonra
ise 1939’da İtalyanların ülkeyi işgali ve ardından kendisinin öğrencilere
komünist propagandası yapmasını ileri sürerek O’nu bu görevden almışlardır. Enver Hoca’nın iktidara gelmesi İkinci Dünya Savaşı’nda ülkenin Alman ve İtalyan işgali altında olduğu dönemde gerçekleşmiştir. Bu dönemde birçok Arnavut işgal kuvvetlerine karşı direniş göstermek istemiş ancak söz konusu direnişler çoğunlukla gerilla hareketi şeklinde İtalyan birliklerine pusular düzenlenerek yapılmıştır. .. İkinci Dünyü
Savaşı yıllarına bir bütün olarak bakıldığında; 1939-1944 yılları
Arnavutluk’ta iç savaşın en kızgın olduğu dönemi oluşturduğu görülmüştür. Bu
dönemde üç kuvvet; ülkeyi düşmana karşı savaşarak ülkeyi kurtarmak için halkı
canlandırmak maksadıyla birbirleriyle sürekli mücadele içinde olmuşlardır.
Bir yıl sonra Ulusal Bağımsızlık Hareketi kontrolü ele almış ve komünist
idareyi kurmuştur. .. Enver Hoca son Alman askerini 29 Kasım 1944’te; İşkodra’dan kovunca; Tiran’a gelmiş, daha önce Berat’ta merkezi bulunan geçici hükümet merkezini Tiran’a taşımış ve komünist rejim artık Arnavutluk’ta tüm kontrolü ele almıştır. Enver Hoca iktidar yolundaki son adımını da atmıştır. |
BAĞIMSIZ ARNAVUTLUK (1912–1944)
1912 28 Kasım: İsmail
Kemal Bey , Vlora'da (Avlonya) Arnavutluk'un bağımsızlığını ilan etti.
22 Nisan 1913:
Balkanlar'daki son Türk kalesi olan İşkodra kalesi Osmanlı kuvvetleri
tarafından terk edildi. 30 Mayıs: Birinci Balkan Savaşı'nın sonu ve Londra'da
barış antlaşması. 5 Temmuz: İsmail Kemal bey Vlora'nın başbakan olduğu geçici
bir hükümetin kurulması. 29 Temmuz: Londra'daki Büyükelçiler Konferansı'nda
Arnavutluk'un bağımsızlığı tanındı. 16 Ekim: Esad Paşa Toptani, Dıraç'ta bir
hükümet kurdu. 1 Kasım: Alman Prensi Wilhelm zu Wied, Arnavutluk tahtını kabul
etti.
1914 7 Mart: Prens Wilhelm zu Wied'in tahta geçmek için Dıraç'a gelişi.
1914–1918 ❌I. Dünya
Savaşı. Arnavutluk yedi yabancı ordu tarafından
işgal edildi: Avusturya, İtalya, Yunan, Sırp, Karadağ, Fransız ve
Bulgar.
1914 3 Eylül: Prens
Wilhelm zu Wied'in Arnavutluk'tan ayrılışı. 30 Ekim: İtalyan birlikleri Sazan
adasını işgal etti.
26 Aralık: İtalyan
birlikleri Vlora'yı(Avlonya) işgal etti.
1916 Avusturya-Macaristan
birlikleri kuzey ve orta Arnavutluk'u işgal etti. Avusturya-Macaristan yönetimi
tarafından İşkodra'da kurulan Arnavut Edebiyat Komisyonu (Komisija Letra re
Shqype). 10 Aralık: Fransız kuvvetleri özerk Korça Cumhuriyeti'ni ilan etti.
1918 Şubat: Özerk Korça
Cumhuriyeti'nin sonu.
1919 18 Ocak: Paris Barış Konferansı'nın başlangıcı.
29 Temmuz: Arnavutluk'un bölünmesi için Tittoni-Venizelos anlaşması.📖
1920 28–31 Ocak: Loşna Kongresi ve merkezi Tiran'da olan, gerçekten bağımsız ilk Arnavut hükümetinin başlangıcı. 8 Şubat: Tiran, Arnavutluk'un başkenti oldu. 15 Mayıs: Yunanistan'ın Korça'nın mülkiyetinden vazgeçtiği Kapshtica anlaşması.📖 5 Haziran: Vlora savaşının başlangıcı. 13 Haziran: Esad Paşa Toptani'nin Paris'te öldürülmesi. 17 Aralık: Fan Noli tarafından temsil edilen Arnavutluk, Milletler Cemiyeti'ne katıldı.
1921 Fan Noli ve Ahmet
Zogu arasında büyüyen çatışma.
1922 Kahire'de Milo Duçi
başkanlığındaki Arnavut Yayın Derneği'nin (Shoqeria bo tonjesé shqipetaré)
kuruluşu. 2 Aralık: Ahmet Zogu ilk kez başbakan oldu.
1923 Nüfus sayımı,
Arnavutluk'ta 817.460 kişiyi gösteriyor.
1924 23 Şubat: Ahmet Zogu Tiran'da vurularak yaralandı. 20 Nisan: 💥Devrimci Avni Rustemi Tiran'da vurularak öldürüldü. 30 Nisan: Avni Rustemi'nin Vlora'daki cenazesi, sözde savaşın başlangıcı oldu.
Demokratik Devrim. 16 Haziran: Piskopos Fan Noli başbakan olarak resmen hükümet kurar. 24 Aralık: Ahmet Zogu görevi devraldı darbeyle Arnavutluk'ta iktidara geldi ve böylece liberal Noli'ye son verdi.
1925–1939 Arnavutluk, Ahmet Zogu, diğer adıyla Kral Zog.
21 Ocak 1925: Arnavutluk'ta cumhuriyet ilan edildi. 31 Ocak: Ahmet Zogu, Arnavutluk'un cumhurbaşkanı oldu. 7
Mart: Yeni Arnavut anayasası. 15 Mart: Merkezi Roma'da bulunan Arnavutluk
ulusal bankası kuruldu. 18 Temmuz: Parlamento, Yugoslavya'ya toprak tavizleri
verdi.
1926 27 Kasım: Birinci
Tiran Paktı, Arnavutluk işlerinde İtalyan hakimiyetini garanti ediyor.
1927 22 Kasım:
1928 1 Eylül: Ahmet Zogu
Arnavutların kralı ilan edildi. 1 Aralık: Arnavutluk Krallığı Anayasası
(Mbretnija Shqiptare).
1930 13 Nisan: Tarım
Reformu Kanunu kabul edildi.
1934 23 Haziran: İtalyan
filosu, bir güç gösterisi olarak Durrës'i ziyaret etti.
1935 14–15 Ağustos:
Fier'de Zog karşıtı gösteriler.
1936 19 Mart: İtalya ile
12 ekonomik ve mali anlaşma ile gizli bir askeri anlaşma imzalandı.
1937 Gjergj Fishta,
15.613 satırlık tarihi bir manzum destan olan Lahuta e malcís'in (The Highland
Lute) nihai baskısını yayınladı. 27 Nisan: Kral Zog, Macar-Amerikan kontes
Geraldine Apponyi ile evlenir.
1938 28 Kasım: Tiran Radyosunun ilk yayını.
1939–1945❌İkinci Dünya Savaşı.
1939 5 Nisan: Kraliyet
ailesi Yunanistan'a kaçmadan önce Kraliçe Geraldine Tiran'da Leka adında bir
erkek çocuk doğurur. 7 Nisan: İtalya'nın Arnavutluk'u işgali. 12 Nisan:
Arnavutluk parlamentosu, Scanderbeg tacını İtalya Kralı III. 16 Nisan: İtalyan
büyükelçisi, Francesco Jacomoni di San Savino, Arnavutluk genel valisine (Ital.
luogotenente generale) atandı. 23 Nisan: Tek yasal siyasi örgüt olarak Arnavut
Faşist Partisi (Partia Fashiste Shqiptare) kuruldu.
1940 28 Ekim: İtalya'nın Yunanistan'ı
işgalinin başlangıcı.
6 Nisan 1941: Alman birlikleri Yugoslavya ve Yunanistan'ı işgal etti. 12 Nisan: Kosova'nın Arnavutluk ile yeniden birleşmesi. 17 Mayıs: Tiran'da Kral III. Victor Emmanuel'in hayatına yönelik suikast girişimi genç devrimci Vasil Llaçi (1922–1941). 29 Haziran: Benito Mussolini Büyük Arnavutluk ilan etti. 8 Kasım: Arnavut Komünist Partisi
1942 16 Eylül: Peza Konferansı ulusal barışı ilan eder. Kasım: Balli Kombëtar direniş hareketinin kuruluşu.
1943 1–3 Ağustos: Komünist ve milliyetçi direniş hareketleri Mukja'da işbirliği yapmak için anlaştı. 8 Eylül: İtalya teslim oldu. Arnavutluk, Alman birlikleri tarafından işgal edildi. 5 Kasım: Alman işgali altındaki Rexhep bey Mitrovica hükümeti Arnavutluk'un tarafsızlığını ilan etti. 21 Kasım: Yasallık hareketinin kuruluşu.
1944 24–28 Mayıs:
Antifaşist ulusal kurtuluş kongresi Përmet'te toplandı. 2 Ekim–29 Kasım: Alman
birlikleri Arnavutluk'tan çekildi
KOMÜNİST ARNAVUTLUK (1944–1990)
1944 28 Kasım: Enver Hoca
komutasındaki komünist güçler Tiran'ın kontrolünü ele geçirdi. 29 Kasım: Son
Alman birlikleri Arnavutluk'tan ayrıldı.
1945 Mart: Katolik
Kilisesi'ne yönelik açık zulmün başlangıcı.
22 Mart: Sözde savaş
kazançları için iş adamlarına uygulanan 7.250.000.000 leklik özel vergi;
Arnavutluk'ta orta sınıfı tasfiye ediyor.
29 Nisan: Yugoslavya,
yeni komünist rejimi tanıyan ilk ülke oldu. Ağustos: Tarım reformunun
başlangıcı. 7 Ekim: İlk yazarlar konferansı ve Arnavut Yazarlar Birliği'nden
Sejfulla Malëshova başkanlığında kuruluş. 10 Kasım: Birleşik Krallık, Amerika
Birleşik Devletleri ve Sovyet ile diplomatik ilişkilerin kurulması. 2
Aralık: Komünist yönetim altında ilk parlamento seçimleri.
1946 5 Ocak: Zorunlu askerlik hizmeti getirildi. 11 Ocak: Arnavutluk Halk Cumhuriyeti resmen kuruldu. 17 Ocak: Hükümet, tüm Katolik kültür kurumlarını kapattı ve rahipleri toplu olarak tutuklamaya başladı. 15 Şubat: Tüm İtalyan şirketlerinin kamulaştırılması. 19 Şubat: Arnavut olmayan tüm rahiplerin Arnavutluk'tan sınır dışı edilmesi. 23 Haziran–2 Temmuz: Enver Hoca Belgrad'a resmi ziyarette bulundu. 9 Temmuz: Yugoslavya ile dostluk, işbirliği ve karşılıklı yardım anlaşması imzalandı. 22 Ekim: Korfu Kanalı olayı. 15 Kasım: Yeni hükümet iki ülke arasındaki savaş öncesi anlaşmaları tanımayı reddettiği için ABD misyonu Arnavutluk'tan çekildi. 27 Kasım: Yugoslavya ile gümrük birliği anlaşması imzalandı.
1947 Tarım reformunun uygulanması ve ekonomi için devlet planlaması.
10 Şubat: İtalya ile
barış antlaşması imzalandı; dönüşü Sazan toprağıdır. 10 Temmuz: Arnavut
hükümeti Marshall Planını reddetti. 14–26 Temmuz: Enver Hoca, Joseph Stalin ile
ilk kez Moskova'da buluşur. Sovyetler Birliği ile kredi anlaşması. 9 Ağustos:
Ülke genelinde zorunlu çalıştırmanın başlatılması. 28 Eylül: Birleşik Krallık
adına casusluk yapmakla suçlanan on altı kişi ölüm cezasına çarptırıldı. ABD,
rejimi devirmek niyetinde. Diğerleri hapis cezasına çarptırılır. 7 Kasım:
Durrës'ten Peqin'e giden demiryolu hattı açıldı
1948–1961 Sovyetler Birliği ile İttifak.
1948 28 Haziran: Yugoslavya, Savaştan sonra komünist partilerin konferansını gördükten sonra Kominform'dan ihraç edildi. 30 Haziran: Arnavutluk, Yugoslavya ile tüm ekonomik anlaşmalardan vazgeçti. 27 Eylül: Sovyetler Birliği ile ticaret ve borç anlaşması imzalandı. 3 Ekim: Koçi Xoxe başbakan yardımcısı olarak görevden alındı ve daha sonra anti-Marksist, Troçkist ve Titoist olmakla suçlandı. 8–22 Kasım: Adı Emek Partisi olarak değiştirilen Arnavut komünist partisinin ilk kongresi. Partideki Yugoslav yanlısı hizip elendi.
1949 1 Ocak: Karne uygulamasına giriş. 23 Şubat: Dıraç'tan Tiran'a demiryolu hattı açıldı. 21 Mart–11 Nisan: Enver Hoca ile Stalin arasındaki ikinci görüşme. Sovyetler Birliği ile imzalanan ticaret ve kredi anlaşması. 3 Mayıs: İtalya ile diplomatik ilişkiler kuruldu. 11 Mayıs: Koçi Xoxe davasının başlaması ve Arnavutluk'taki siyasi cadı avının sona ermesi. 2 Haziran: Ulusal meclis iki yıllık planı onayladı.
1949–1950. 11 Haziran: Koçi Xoxe idam edildi. 2 Ağustos: Komünizm karşıtı güçler Yunanistan'dan Arnavutluk'a sızma girişiminde bulundu. 26 Ağustos: Paris'teki antikomünist partiler, Midhat bey Frashëri başkanlığındaki Özgür Arnavutluk için Ulusal Komite'yi kurdu. Ekim: Arnavut Yazarlar Birliği'nin üçüncü konferansı Zhdanovizm'i ve Sovyet edebi modellerini tanıtıyor. 12 Kasım: Yugoslavya dostluk, işbirliği ve karşılıklı yardım paktından vazgeçti. 26 Kasım: Karadeniz'de Sohum'da Enver Hoca ile Stalin arasında üçüncü görüşme. 26 Kasım: Dini topluluklar hakkında yasa çıkarıldı ve onları "halkın gücüne" bağlılık göstermeye mecbur etti. 15 Aralık: Uluslararası Adalet Divanı, Arnavutluk'un Korfu Kanalı olayı sonucunda İngiltere'ye 843.947 £ tazminat ödemesi gerektiğine karar verdi.
1950 5 Ocak: Moskova'da Enver Hoca ile Stalin'in dördüncü görüşmesi. 11 Ekim: Yugoslavya, Arnavutluk ile diplomatik ilişkilerini kesti. 21 Aralık: Pekin'den Elbasan'a demiryolu hattı açıldı.
1951 19 Şubat: Tiran'daki Sovyet elçiliğinin önünde bomba patladı. Emek Partisi'nde bir tutuklama ve tasfiye dalgası başlar. 2 Nisan: Moskova'da Enver Hoca ile Stalin arasında beşinci ve son görüşme. 30 Temmuz: Katolik Kilisesi'nin tüzüğüne ilişkin yasa kabul edildi ve onu Vatikan ile tüm bağlarını koparmaya zorladı. 2 Kasım: Çar Tiran'da kurulan yüksek öğrenim enstitüleri: pedagoji enstitüsü, politeknik ve ziraat enstitüsü.
1952 Nisan: İkinci parti kongresi. ✅İlk beş yıllık planın kabulü (1951–1955). 10 Temmuz: Yeni Arnavutluk Film Stüdyoları açıldı.
1953 5 Mart: Arnavutluk'ta Stalin'in ölümü anıldı. 22 Aralık: Yugoslavya ile diplomatik ilişkilerin yeniden başlaması.
1954 20 Temmuz: Mehmet Şehu başbakan oldu.
1955 Tuk Jakova ve Bedri Spahiu'nun revizyonizm suçlamasıyla tasfiyesi. Mart: Arnavutluk, Başkan Eisenhower'ın 850.000 ABD Doları tutarında gıda yardımı teklifini reddetti. 14 Mayıs: Arnavutluk, Varşova Paktı'nın kurucu üyesi oldu. 18 Temmuz: Enver Hoca ve Nikita Kruşçev arasında resmi olmayan görüşme. 14 Aralık: Arnavutluk Birleşmiş Milletler'e katıldı.
1956–1960 ✅İkinci beş yıllık plan.
1956 Ekim: Enver Hoca ve
Mehmet Shehu Çin'e seyahat eder.
1957 16 Eylül: Tiran
Üniversitesi'nin kuruluşu.
1958 8 Şubat: Yunanistan
ile Korfu Kanalı'ndaki mayınların temizlenmesi konusunda anlaşmaya varıldı.
24 Nisan 1959: İşkodra'da
Katolik rahiplerin ve meslekten olmayanların yargılanması ölüm cezasıyla
sonuçlandı. 25 Mayıs-4 Haziran: Nikita Kruşçev Arnavutluk'u ziyaret eder.
1960 5–8 Eylül: Koço Tashko partiden, Liri Belishova ise Merkez Komite'den ihraç edildi. Ramiz Alia, Merkez Komite sekreterliğine atandı. 10 Kasım–1 Aralık:81 komünist ve işçi partisinin Moskova'daki konferansı sırasında Enver Hoca, 16 Kasım'da yaptığı bir konuşmada Kruşçev'in politikalarını kınadı.
1961–1965 ✅Üçüncü beş yıllık plan.
1961–1978 Çin Halk
Cumhuriyeti ile İttifak.
1961 2 Şubat: Çin ile ekonomik, kredi ve ticaret anlaşması imzalandı. Mart: Sovyetler Birliği, Arnavutluk'a yaptığı gıda yardımını kesti. 15-27 Mayıs: Bir dizi yüksek rütbeli subay, hükümete karşı komplo kurmaktan yargılanıyor. 9 Nisan: Paris yakınlarındaki Suresnes'de Kral Zog'un ölümü. 3 Aralık: Sovyetler Birliği ile diplomatik ilişkilerin kopması; Comecon ülkeleri tarafından bir ablukanın başlangıcı.
1962 2 Haziran: Demokratik Cephe, yüzde 99.99 katılımla parlamento seçimlerinde oyların yüzde 99.99'unu aldı.
1964 10–17 Ocak: Çin başbakanının Arnavutluk ziyareti Chou En-lai.
1965 24 Aralık: "Bürokrasi"ye karşı parti kampanyası.
1966–1970 ✅Dördüncü beş yıllık plan.
1966 Mart: 1966'nın ardından Arnavut kültürünün “devrimleşmesi” Kasım 1965'te başlayan Çin Kültür Devrimi. En yüksek ücretler düşürülür ve askeri rütbeler kaldırılır. Aralarında pek çok yazar ve sanatçının da bulunduğu binlerce beyaz yakalı işçi, köylülerle birlikte toprağı işlemek üzere kırlara gönderilmek için gönüllü olur. Kasım: Beşinci parti kongresi, sınıf mücadelesini ekonominin üretim sektörlerinde el emeğini herkes için zorunlu hale getirmek.
1967 6 Şubat: Enver Hoca'nın Tiran'da ülkede devrim yapma konuşması. Dine karşı kampanyanın başlangıcı. Tüm kiliseler ve camiler kapatıldı. 19 Temmuz: Kişisel gelir vergisi kaldırıldı. 30 Kasım: Deprem Dibra ve Librazhd.
1968 13 Eylül: Arnavutluk, Varşova Paktı'ndan çekildi. Çekoslovakya'nın Sovyet işgali.
1969 Nisan: Arnavutluk'taki “devrimleşme” kampanyasının sonu.
1970 25 Ekim: Tüm ülkeye elektrik verildi. 27 Ekim: Tiran üniversiteleri arasında işbirliği anlaşması ve Priştine imzaladı.
1971–1975 ✅Beşinci beş yıllık plan.
1971 Şubat: Arnavutluk ile Yugoslavya arasında diplomatik ilişkilerin kurulması, Kosova ile kültürel ilişkilerde bir gerileme getiriyor. 6 Mayıs: Yunanistan ile diplomatik ilişkiler kuruldu
1972 25–26 Şubat: Enver Hoca'nın Mat'ta partinin başrolüyle ilgili konuşması. 10 Ekim: Arnavutluk Bilimler Akademisi'nin kuruluşu. 19 Kasım: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) Helsinki'de düzenlendi. Arnavutluk katılmayı redetti. 20–25 Kasım: Tiran imla kongresi, standart Arnavutça'yı (gjuha letrare) Arnavutluk'un ve Yugoslavya'daki Arnavutça konuşanların birleşik edebi dili olarak onayladı. 25 Aralık: Haziran 1973 tasfiyesine bahane olarak kullanılan 11. Şarkı Festivali düzenlendi.
1973 26–28 Haziran: Merkez Komitesinin Dördüncü Genel Kurulu “liberal hareketi” eziyor. Fadıl Paçrami ve Todi Lubonja, sapkın ve halk düşmanı olmakla suçlanıyor. 8 Aralık: Ülkedeki tüm köyler telefonla birbirine bağlanır.
1974 Temmuz-Ağustos: Askeri darbe organize ettikleri iddiasıyla Bekir Balluku, Petrit Dume ve Hito Çako tasfiye edildi. 27 Kasım: Tiran ve Pekin arasında düzenli uçuşların başlaması.
1975 26–29 Mayıs: Abdyl Kelliçi, Koço Theodhosi ve Kiço Ngjela'nın Merkez Komite'nin yedinci kongresinde ciddi "revizyonist" hatalar yaptıkları ve ekonomiyi sabote ettikleri iddiasıyla tasfiye edildi. 23 Eylül: Siyasi, ideolojik ve ahlaki kurallara uymayan tüm kişi ve yer adlarının Arnavutlaştırılmasına Dair Kararname.
1976–1980 ✅Altıncı beş yıllık plan.
1976 Kasım: 7.Parti
kongresi. Enver Hoca Çin'i eleştiriyor. 28 Aralık: Arnavutluk Sosyalist Halk
Cumhuriyeti Anayasası.
1977 7 Temmuz: Zëri i
Popullit (Halkın Sesi) gazetesinde çıkan bir makale, Çin "üç dünya
teorisi"ni devrim karşıtı olmakla itham ediyor. 18 Temmuz: Tiran ile Atina
arasında düzenli uçuşların başlaması. 1978 7 Temmuz: Çin, uzmanlarını geri
çekti ve Arnavutluk'a daha fazla ekonomik ve askeri yardım yapılmasını
engelledi. 29 Temmuz: Çin-Arnavut ittifakının parçalanması.
1979 15 Nisan: Kuzey
Arnavutluk'ta şiddetli deprem 35 kişinin ölümüne neden oldu
1981–1985 ✅Yedinci beş yıllık plan.
1981 Mart-Nisan:
Kosova'da Ayaklanma. 22 Kasım: Lezha'dan İşkodra'ya demiryolu hattı açıldı. 18
Aralık: Enver Hoca'nın rakibi Mehmet Şehu'nun esrarengiz ölümü.
1982 4 Ocak: Adil
Çarçani, Mehmet Şehu'nun yerine başbakan olarak atandı. 24 Şubat: Politbüro,
özel sektöre ait çiftlik hayvanlarının kolektifleştirilmesine karar verdi. 29
Mayıs: Mehmet Shehu'nun yandaşlarının tasfiyesi. 22 Kasım: Ramiz Alia fiili
devlet başkanı olarak görevi devraldı.
1983 24 Haziran:
Arnavutluk'un Atina büyükelçiliğinde bomba patladı.
1985 11 Ocak: İşkodra'dan
Karadağ sınır kapısı Hani i Hotit'e giden demiryolu hattı açıldı. 11 Nisan:
Enver Hoca'nın ölümü, 13 Nisan'da yerine Ramiz Alia geçti. 26 Kasım: İşkodra
ile Titograd (Podgorica) arasındaki demiryolu hattı uluslararası yük trafiğine
açıldı.
1986–1990 ✅Sekizinci beş yıllık plan.
1987 11 Eylül: Kanada ile diplomatik ilişkiler kuruldu. 2 Ekim: Federal Almanya Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kuruldu.
1990 26 Mart: Kavaja'da komünizm karşıtı gösteriler. 9 Mayıs: Din özgürlüğünün restorasyonu. 11–12 Mayıs: Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Perez de Cuellar Arnavutluk'u ziyaret etti. 28–31 Mayıs: Amerikalı politikacılar Tom Lantosh ve Joseph DioGuardi Arnavutluk'u ziyaret ettiler ve Ramiz Alia tarafından kabul edildiler. 2–3 Temmuz: 5.000'den fazla Arnavut Tiran'daki yabancı elçiliklere sığındı ve 13 Temmuz'da ülkeyi terk etmelerine izin verildi. 31 Temmuz: Sovyetler Birliği ile diplomatik ilişkilerin yeniden başlaması. 15 Eylül: Arnavutluk AGİK'e tam üyelik için başvurdu. 24 Eylül: Ramiz Alia, Arnavutluk'un Birleşmiş Milletler delegasyonunun bir parçası olarak ABD'yi ziyaret etti. 28 Eylül BM konuşması. 25 Ekim: Yazar Ismail Kadare, Fransa'da siyasi sığınma talebinde bulundu ve elde etti. 1–5 Aralık: Rahibe Teresa Arnavutluk'u ziyaret eder ve Nexhmije Hoxha tarafından kabul edilir. 7 Aralık: Tiran Üniversitesi'nde öğrenci gösterilerinin başlangıcı
MODERN ARNAVUTLUK (1990'DAN İTİBAREN)
11 Aralık:
Arnavutluk'ta siyasi çoğulculuğun tanıtılması. Kavaja'da, ardından İşkodra,
Elbasan ve Dıraç'ta huzursuzluk. 12 Aralık: Sali Berisha liderliğindeki
Demokrat Parti'nin kuruluşu.
1991 1 Ocak: İlk 3.000 Arnavut Yunanistan'a kaçtı. 3 Ocak: Demokrat Parti İşkodra ve Dıraç'ta kitlesel protesto mitingleri düzenledi. 5 Ocak: 202 siyasi tutuklu af ilan edildi. Muhalif gazete Rilindja Demokratike'nin (Demokratik Yeniden Doğuş) ilk sayısı çıktı. 18 Ocak: Tiran'daki Et'hem Bey Camii'nde halk namazı. 6 Şubat: Öğrenciler, Tiran Üniversitesi'nden Enver Hoca adının kaldırılması talebiyle greve gitti. 8 Şubat: Binlerce genç, Dıraç'ta feribotları bastı ve polis tarafından geri püskürtüldü. 20 Şubat: Tiran'da büyük bir gösteri sırasında Enver Hoca'nın heykeli devrildi. 22 Şubat: Fatos Nano kısa ömürlü bir yönetimde başbakan olarak atandı. Mart: Yaklaşık 20.000 Arnavut deniz yoluyla güney İtalya'daki Brindisi'ye kaçtı. 15 Mart: Amerika Birleşik Devletleri ile diplomatik ilişkiler kuruldu. 17 Mart: 175 siyasi tutuklu serbest bırakıldı. 31 Mart: Arnavutluk'ta komünist Emek Partisi'nin halk oylarının yüzde 55,8'ini aldığı ilk çoğulcu seçimler. 2 Nisan: İşkodra'daki muhalefet gösterileri ölüm ve yaralanmalarla sonuçlandı. 25 Nisan: İşkodra, Lezha ve Şengjin'deki tekneler ve gemiler, İtalya'ya gitmek isteyen Arnavutlar tarafından ele geçirildi. 30 Nisan: Ramiz Alia, Arnavutluk Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçildi. 29 Mayıs: Birleşik Krallık ile diplomatik ilişkiler kuruldu. 5 Haziran: Başbakan Ylli Bufi altında koalisyon "istikrar" hükümeti kuruldu. 10–13 Haziran: Eski Emek Partisi saflarından Arnavutluk Sosyalist Partisi'nin kuruluşu. 19 Haziran: Arnavutluk, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı'na (AGİK) katıldı. 22 Haziran: ABD Dışişleri Bakanı James Baker, Tiran'da coşkulu bir karşılama. 19 Temmuz: Arazi ve mülkün özelleştirilmesi yasallaştırıldı. 6–8 Ağustos: Yaklaşık 12.500 Arnavut tekneyle güney İtalya'daki Bari'ye kaçtı (ve 9–12 Ağustos tarihleri arasında sınır dışı edildi). 2 Eylül: Uluslararası bir kültür merkezine dönüştürülen Enver Hoca Müzesi'nden Enver Hoca heykeli kaldırıldı. 7 Eylül: Vatikan ile diplomatik ilişkiler kuruldu. 16 Eylül: Arnavutluk AGİK Helsinki Nihai Senedini imzaladı. 27-29 Eylül: Demokratik Parti'nin ilk kongresi Parti, artan muhalefete rağmen Sali Berişa'nın parti genel başkanlığına seçildiğini onayladı Parti içinde hareket. 16 Ekim: Arnavutluk, Uluslararası Para Fonu ve Dünya Bankası'na katıldı. 3–7 Aralık: Başbakan Bufi'nin gıda stoklarının düşük olduğunu ve bunun ölüm ve yaralanmalara yol açtığını kabul etmesi üzerine gıda stokları ve dükkanlar yağmalandı. 5 Aralık: Komünist diktatörün dul eşi Nexhmije Hoxha tutuklandı.
1992 25–29 Şubat: 💥Pogra dec, Lushnja ve Tiran'da gıda stokları ve dükkanlar yağmalandı ve çok sayıda ölümle sonuçlandı. 22 Mart: Genel seçimlerde Sali Berişa liderliğindeki Demokrat Parti'nin zaferi. 3 Nisan: Ramiz Alia, Arnavutluk cumhurbaşkanı olarak istifasını açıkladı. 9 Nisan: Sali Berisha, Arnavutluk'un cumhurbaşkanı oldu. (Berişa, ülkenin özgürce seçilmiş ikinci devlet başkanı ve 53 yılda komünist olmayan ilk devlet başkanıydı .) 12 Nisan: Aleksandër Meksi başbakan oldu. 6 Haziran: Arnavutluk, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü İşbirliği Konseyi'ne katıldı. Temmuz: Binlerce insan ülkeden kaçmaya çalışır. 16 Temmuz: Komünist parti yasaklandı. 26 Temmuz: Yerel yönetim seçimleri Demokrat Parti için ağır kayıplarla sonuçlandı. 12 Eylül: Ramiz Alia ev hapsine alındı.
1993 8–27 Ocak: Dokuz yıl hapis cezasına çarptırılan Nexhmije Hoxha'nın yargılanması. 30 Temmuz: Muhalefet lideri Fatos Nano tutuklandı. 26 Aralık: Makedonya Cumhuriyeti ile diplomatik ilişkiler kuruldu.
1994 21 Mart: Muhalif gazete Koha jonë'nin (Bizim Zamanımız) editörleri devlet sırlarını ifşa etmekten yargılandı ve hapse atıldı. Nisan–Temmuz: Yunanistan ile gerilim. 3 Nisan: Muhalefet lideri Fatos Nano 12 yıl hapis cezasına çarptırıldı. 21 Mayıs–2 Temmuz: Ramiz Alia ve diğer altı komünist politbüro üyesinin yargılanması. 6 Kasım: Yeni anayasa referandumu reddedildi. Berisha karşıtı duyguların daha da artması.
1995 29 Haziran: Arnavutluk Avrupa Konseyi'ne katıldı. 12 Eylül: Başkan Berisha, Washington'daki Beyaz Saray'ı ziyaret ediyor.
1996 26 Mayıs: Sali Berişa liderliğindeki Demokrat Parti şüpheli koşullar altında parlamento seçimlerini kazandı. 20 Ekim: Demokrat Parti'nin halk oylarının yüzde 52,5'ini aldığı yerel yönetim seçimleri. Aralık: Hükümetin istifasını talep eden gösteriler. 3 Aralık: ABD Dışişleri Bakanlığı, Berişa rejimini insan hakları ihlalleri nedeniyle eleştiriyor. 17 Aralık: Sudja piramit yatırım şirketi yatırımcılara ödemeleri durdurdu,Tiran'da şiddetli gösterilere neden oldu.
1997 Ocak: Piramit finans skandalının şiddetlenmesi ve büyük hükümet karşıtı gösteriler. 21 Ocak: Xhaferri pyra orta yatırım şirketi iflas ilan etti. Şubat: Ülke genelinde siyasi gerilim. 11 Şubat: Polis, Vlora'da asayişin kontrolünü kaybeder ve kasabadan çekilir. 1 Mart: Vlora'daki protestocular, Berisha'nın gizli servisi Ulusal Bilgi Servisi'nin karargahını ateşe verdi. 2 Mart: Parlamento sıkıyönetim ilan eder. 3 Mart: Sali Berişa, ülke iç savaşın eşiğindeyken, “kalaşnikof orkestrasına” yeniden cumhurbaşkanı seçildi. 4 Mart: Basın sansürü getirildi. 9 Mart: Siyasi partiler krizi çözmek için Tiran'da bir araya geldi. 12 Mart: Gjirokastra'daki isyancı güçler Ulusal Halk Kurtuluş Komitesi kurdu. 13 Mart: Bashkim Fino yönetimindeki ulusal uzlaşma hükümeti. 14 Mart: Yabancı hükümetler vatandaşlarını Arnavutluk'tan tahliye etmeye başladı. 28 Mart: Yaklaşık 100 Arnavut kaçak göçmen, Otranto Boğazı'nda teknelerine bir İtalyan korvetinin çarpması ve alabora olması sonucu öldü. 15 Nisan: İtalyan komutasındaki 6.000 Birleşmiş Milletler askeri, Dıraç'a çıktı. Alba Operasyonunda düzeni yeniden sağlandı.(İtalya liderliğindeki operasyon, Arnavutluk hükümetinin Arnavutluk İç Savaşı sırasında kanun ve düzeni yeniden sağlamasına yardımcı olmayı amaçlıyordu.) 29 Haziran: Parlamento seçimleri, diğer iki partiyle koalisyon halinde Fatos Nano liderliğindeki Sosyalist Parti'nin zaferiyle sonuçlandı. 23 Temmuz: Sali Berisha cumhurbaşkanlığından istifa etti ve yerine Recep Meidani geldi. 25 Temmuz: Fatos Nano başkanlığında hükümet kuruldu.( O yıl ülkede komünizm sonrası yapılan ilk demokratik seçimleri organize etti ve ülkenin liberal demokrasi ve Serbest piyasa ekonomisine geçişini hazırladı.) Fino yönetiminin değiştirilmesi. 8 Ağustos: Kosova Kurtuluş Ordusu, Kosova'da Sırp güçlerine ve Arnavut işbirlikçilerine yönelik silahlı saldırıların sorumluluğunu alenen üstlendi. 11 Ağustos: Alba Operasyonu, son İtalyan birliklerinin de bölgeden çekilmesiyle tamamlandı. 19 Eylül: Tartışmalı siyasi figür Azem Hajdari vurularak yaralandı, İşkodra'da gösterilere yol açtı. 25–28 Kasım:💥 Kosova'da Skenderaj çevresinde yaşanan çatışmalar çok sayıda ölüme neden oldu.
1998 22–24 Şubat: İşkodra'da bir dizi kamu binasının yakıldığı ve birkaç tehlikeli suçlunun hapishaneden kaçtığı bir halk kargaşası. Tiran hükümeti özel birlikler gönderiyor. 1 Mart:💥 Sırp birlikleri Kosova'nın Drenica bölgesinde büyük bir taarruz başlattı. 9 Mart: 200.000'den fazla Kosovalı Arnavut Priştine'de gösteri yaptı ve Sırp polisi tarafından geri püskürtüldü. Haziran: Binlerce Kosovalı Arnavut mülteci Arnavutluk'a kaçtı. 4 Ağustos: 💥 Kosovalı Arnavut sivillerin katledilmesi. Drenica bölgesindeki Llausha, Sırp güçleri tarafından yakılarak yerle bir edilir. 6 Ağustos: Arnavutluk parlamentosu, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü'nün Kosova'ya derhal müdahale etmesini talep ediyor. 16 Ağustos: Sırp birlikleri, Kosova Kurtuluşu ile haftalarca süren savaşın ardından batı Kosova'da Junik'i işgal etti. 17–21 Ağustos: 💥Arnavutluk'ta Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) manevraları. 23 Ağustos: Demokrat Parti'den birkaç siyasetçi, Mart 1997'de isyancı güçlerle mücadeleye askeri müdahaleleri nedeniyle tutuklandı. Bu, sonraki hafta Tiran'da ve kuzeyde huzursuzluğa yol açtı. 18 Eylül: Parlamento Berisha'nın dokunulmazlığını kaldırarak onu tutuklanmaktan sorumlu tutuyor. Tiran'da büyük ve öfkeli Berişa yanlısı gösteriler. 28 Eylül: Fatos Nano başbakanlıktan istifa etti ve yerine yine Sosyalist Parti'den Pandeli Majko getirildi. 10 Kasım: İşkodra'da isyan çıktı. Demokrat Parti'nin çok sayıda üyesinin tutuklanması. 22 Kasım: Yeni anayasa seçmenlerin yüzde 90'ı tarafından onaylandı. 24–27 Aralık: Podujeva'da Sırp saldırısı. KLA ateşkes teklif ediyor.
1999 15 Ocak: Sırp polisinin Reçak'ta 45 Kosovalı Arnavut sivili katletmesi uluslararası infiale neden oldu. 6 Şubat: Tam ölçekli bir savaştan kaçınmak için Rambouillet konferansının başlaması
Kosova. 24 Mart–9 Haziran: ❌NATO'nun Yugoslavya'daki askeri harekatı. Yarım milyon Kosovalı Arnavut, Sırp güçleri tarafından sınır dışı edildikten sonra Arnavutluk'a sığındı. 27 Mayıs: Sırp lider Slobodan Milošević Lahey'deki Eski Yugoslavya Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından soykırım ve savaş suçlarıyla itham edildi. 12 Haziran: NATO güçleri Kosova'ya girdi ve Kosova'yı kurtardı. 13 Ağustos: Başbakan Pandeli Majko özel sıfatıyla Kosova'yı ziyaret etti. 29 Ekim: Pandeli Majko başbakanlıktan istifa etti ve yerine Ilir Meta geçti. 22 Aralık: Başbakan İlir Meta, Arnavut göçmenlerin yasallaştırılmasını görüşmek ve Çamëria konusunu gündeme getirmek için Yunanistan'ı ziyaret etti.
2000 24 Şubat: Hani Hotit'teki Karadağ sınır kapısı iki yıl sonra yeniden açıldı. 24 Mayıs: Cumhurbaşkanı Recep Meidani Kosova'yı ziyaret etti. 17 Temmuz: Arnavutluk Dünya Ticaret Örgütü'ne katıldı. 1 Ekim: Yerel yönetim seçimleri, halkın oylarının yüzde 42,9'unu alarak Sosyalist Parti'nin zaferiyle sonuçlandı. Edi Rama, Tiran belediye başkanı seçildi.
Historical Dictionary of Albania, Second Edition, Robert Elsie, Scarecrow Press, Inc.,2010
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder