Enformasyon Teknolojisi Devrimi

Enformasyon teknolojisi devrimi, ekonomi, toplum ve kültürün maddi temellerinde bir kesintiye sebep olan, en azından 18. yüzyılın sanayi devrimi boyutunda bir tarihsel olaydır.

Yeni enformasyon teknolojileri yalnızca uygulanacak araçlar değillerdir, aynı zamanda geliştirilecek süreçlerdir. Kullananlar ve yapanlar aynılaşabilir. Böylece kullanıcılar, İnternet örneğinde olduğu gibi, teknolojinin kontrolünü ele alabilir. Bu yüzden de, yaratma ve sembollerin kullanımı gibi toplumsal süreçlerle (toplumun kültürü), mal ve hizmetleri üretme ve dağıtma kapasitesi (üretim güçleri) arasında yakın bir ilişki vardır. Tarihte ilk kez, insan aklı yalnızca üretim sürecinin belirleyici bir unsuru olmakla kalmamış, doğrudan bir üretim gücü olmuştur. Dijital teknoloji, ses, görüntü ya da veri, her tür mesajın paketlenmesini sağladığında, bağlantıları kontrol merkezlerini kullanmaksızın iletebilen bir ağ oluşturuldu. Dijital dilin evrenselliği ve iletişim sisteminin ağ oluşturmaya yönelik saf mantığı, yatay, küresel iletişim için teknolojik koşulları hazırladı.

…..

Silikon Vadisi. Daha önce de belirttiğim gibi başka kilit teknolojilerin yanı sıra entegre devre, mikroişlemci, mikrobilgisayar, Silikon Vadisi’nde geliştirildi; elektronik alanındaki yeniliklerin kalbi, 40 yıl boyunca, yaklaşık çeyrek milyon enformasyon teknolojisi işçisi sayesinde attı.64 Ayrıca, San Francisco Körfezi bölgesi (Berkeley, Emeryville, Marin County ve San Francisco’nun kendisi de d a hil) aynı zamanda genetik mühendisliğinin de doğduğu yerdi; yüzyıl dönümüne gelindiğindeyse ileri yazılım, genetik mühendisliği, İnternet tasarımı ve geliştirilmesi, multimedya bilgisayar tasarımında da dünyanın önde gelen merkezlerinden biriydi.

Bütün bu renkli hikâyelerden iki katmanlı bir sonuç çıkarılabilir: İlki enformasyon teknolojisi devriminin gelişiminin, keşiflerin ve uygulamaların etkileşim içinde olduğu, sürekli tekrarlanan bir deneme yanılma süreciyle, yaparak öğrenmeyle sınandığı bir yenilik mecrasının oluşumuna katkıda bulunduğu; bu mecranın, araştırma merkezleri, yüksek eğitim kurumlan, ileri teknoloji şirketleri ve yeni şirketleri finanse edecek risk sermayesi şirketlerinden kurulu bir ağın mekânsal bir yoğunluk içinde bulunmasını gerektirdiğidir. İkincisi böyle bir ortam kurulduğunda, 1970’lerde Silikon Vadisi’nde olduğu gibi, kendi dinamiklerini yaratma, dünyanın dört bir köşesinden bilgi, yatırım ve yetenek çekmeyi gerektirir. Öyle ki, Silikon Vadisi 1990’larda Japon, Tayvanlı, Koreli, Hint ve Avrupa şirketlerinin yayılmasından, çoğu Hindistan ve Çin’den Silikon Vadisi’nde olmayı yeni teknolojiyle, işletmecilikle ilgili değerli bilgi kaynaklarına ulaşmanın en üretken yolu olarak gören binlerce mühendis ve bilgisayar uzmanının gelişinden yarar sağladı.

…..

Hem Amerika’da hem de dünya çapında enformasyon teknolojisi devrimini başlatan, garajına kapanmış yenilikçi girişimci değil, devletti. Yeni enformasyon teknolojilerinin ortaya çıkışında bir yanda devletin geliştirdiği makro ölçekteki araştırma programlan ve büyük piyasalar, diğer yanda bir teknolojik yaratıcılık kültürüyle hızlı kişisel başarı örneklerinin harekete geçirdiği merkezsizleşmiş yenilikçilik arasındaki ilişki etkili oldu. Böylece yeni enformasyon teknolojileri şirketler, örgütler ve kurumlardan oluşmuş ağlara dağılarak yeni bir sosyo-teknik paradigma oluşturdular.

Yeni paradigmanın ilk özelliği hammaddesinin enformasyon olmasıdır: Bu teknolojiler enformasyonu temel alan, hareket kaynağı enformasyon olan teknolojilerdir; daha önceki teknolojik devrimlerde olduğu gibi yalnızca enformasyonun teknolojiyi temel alması söz konusu değildir.

İkinci özellikse, yeni teknolojilerin etkilerinin yayılımlarıyla ilgilidir. Enformasyon bütün İnsanî etkinliklerin ayrılmaz bir parçası olduğu için, bireysel ve kolektif varoluşumuzun bütün süreçleri doğrudan yeni teknolojik araçlarla şekillendirilir (kesinlikle bunlarla belirlenmese de).

Üçüncü özellik, bu yeni enformasyon teknolojilerini kullanan bir sistemin ya da ilişkiler kümesinin ağ kurma mantığıyla ilgilidir. Görünüşe bakılırsa, ağın morfolojisi, etkileşimin giderek artan karmaşıklığına, bu etkileşimin yaratıcı gücünden doğan öngörülemez gelişme şablonlarına gayet iyi uyum sağlayabilir.87 Bu topolojik konfigürasyon, ağ, yenice elimize geçen enformasyon teknolojileri tarafından bütün süreçlere ve örgütlenmelere maddi bakımdan uygulanabilir artık. Onlar olmadan ağ mantığını uygulamak biraz zor olacaktır. Ancak bu ağ mantığı esnekliği korurken, yapıdan yoksun olanı yapılandırmak için gereklidir; çünkü insanın etkinliklerinde yeniliğin itici gücü yapıdan yoksun olandır. Ayrıca ağlar yayıldığında, büyümeleri de katlanır; daha fazla bağlantı olduğundan ağa dahil olmanın yararları da katlanarak artar, ayrıca maliyet de doğrusal olarak artar. Ayrıca ağın dışında kalmanın cezası da ağın büyümesiyle birlikte büyür, çünkü ağın dışında kalan başka unsurlara erişim fırsatları azalır. Yerel ağ teknolojisinin yaratıcısı Robert Metcalfe, 1973’te, bir ağın değerinin ağdaki bağlantıların karesi kadar artacağını gösteren basit bir matematik formül geliştirmişti. Formül şudur: V= n (n -1)’ n burada ağdaki bağlantıların sayısıdır.

Dördüncüsü, ağlaşmayla ilgili fakat açıkça farklı bir özelliktir; enformasyon teknolojisi paradigması esnekliği temel alır. Parçaların yeniden düzenlenmesi süreçleri geri çevrilebilir kılmakla kalmaz, aynı zamanda örgütlenmelerin, kurumların değiştirilmesini, hattâ kökten değiştirilmesini de sağlar. Yeni teknoloji paradigmasının konfigürasyonunun ayırt edici özelliği yeniden tanımlayabilirle kapasitesine sahip olmasıdır ki, temel nitelikleri sürekli değişim, örgütsel akışkanlık olan bir toplumda belirleyici bir özelliktir bu.

n beşinci özelliği ise, belli teknolojilerin son derece bütünleşmiş bir sisteme dönüşümünün giderek yayılmasıyla ilgilidir; bu bütünleşmiş sistemde eski, ayrı teknolojik yörüngeler kelimenin tam anlamıyla birbirinden ayrılamaz hale gelir. Böylece mikroelektronik, telekomünikasyon, opto-elektronik ve bilgisayarlar, artık enformasyon sistemlerinde bütünleşmiştir.

Yeni Ekonomi

Yeni enformasyon teknolojisi sanayilerinin ürünleri, enformasyon işleyen aygıtlar ya da enformasyon işlemenin kendisidir 1970’lerin başında, tam da enformasyon teknolojisi devriminin şekillenmeye başladığı yıllarda verimlilik artışının düşüş eğilimine girdiğini görüyoruz. Ekonominin yalnızca enformasyona dayalı değil, aynı zamanda enformasyonel olmasının sebebi bu işte; zira, tıpkı endüstriyel ekonominin imalat için yalnızca yeni enerji kaynaklarına değil, yeni bir toplumsal ve teknik işbölümünün damgasını vurduğu bir endüstriyel kültürün ortaya çıkmasına dayandığı gibi, yeni teknolojik paradigmanın yayılması ve uygulanmasının da bütün bir toplumsal sistemin kültürel-kurumsal niteliklerini içermesi gerekiyor. Küresel ekonomi bundan biraz da53 ha farklıdır: Gerçek zamanlı olarak ya da, seçilmiş bir zamanda gezegen çapında tek bir birim olarak işleme kapasitesine sahip bir ekonomidir.

Bu küreselleşmiş çekirdek de, finans piyasalarını, uluslararası ticareti, ulusüstü üretimi ve bir ölçüde bilim ve teknolojiyi, uzmanlaşmış emeği içerir. bilimin ve teknolojinin birkaç ülkede, birkaç bölgede yoğunlaştığını söylemek mümkün olsa da, teknolojik uygulama bilgisi akışı tüm dünyaya yayılmaktadır, ama son derece seçici bir biçimde.

Bu akış, üniversiteyi dünyanın dört bir köşesindeki araştırma kaynak-larına bağlayan merkezsizleşmiş, çok yönlü üretim ağlarında yoğunlaşıyor.

Bu biçimde bir teknoloji üretimi ve aktarımı, ulusüstü üretim ağlarının yapısını ve dinamiklerini yansıtıp bu ağlara yeni merkezler eklerken küreselleşmeye de belirleyici bir katkıda bulunuyor. Bilim ile teknolojinin eşitsiz gelişimi, enformasyonel üretimin mantığını merkez ülkesinden koparıyor, çok merkezli, küresel ağlara kaydırıyor

Yeni ekonomi belli bir zaman diliminde, 1990’larda, belli bir yerde, ABD’de, belli sektörlerin, enformasyon teknolojisi ile finans sektörlerinin çevresinde, biyoteknolojinin de ufukta parladığı bir ortamda ortaya çıktı.118 Öyle görünüyor ki, enformasyon teknolojisi devriminin 1970’lerde atılan tohumları, ancak 1990’ların sonunda, verimlilik artışını hızlandıran, ekonomik rekabeti kızıştıran bir yeni süreçler ve ye118ni ürünler dalgasıyla meyvelerini vermeye başladı. Her teknolojik devrim, kendi temposuyla toplumsal ve ekonomik yapılara yayılır. Tarihçilerin belirleyeceği sebeplerden dolayı, öyle görünüyor ki, bu teknolojik devrimin dünyaya yeni bir donanım kazandırması çeyrek yüzyıl sürdü; kendisinden önceki devrimlerin gereksinim duyduğundan çok daha kısa bir zaman aralığıdır bu.

Alıntılar: Enformasyon Çağı, Cilt 1, Ağ Toplumunun Yükselişi, Manuel Castells, Bilgi Üniversitesi Yayınları

Endüstri 4.0