Bithynialılar M.Ö.7.yy.da Thrakia’dan Küçük Asya’ya geçerek İstanbul Boğazı’ndan Sakarya Irmağı’nın doğusuna ve Karadeniz’den Marmara Denizi’ne kadar uzanan topraklara yerleşmiş Thrak kökenli bir toplumdur. Bithynialılar ’un M.Ö. 513/512 seferinden sonra, ismen de olsa Hellespontos Frigya’sı satraplığına bağlanmışlardı.M.Ö.4.yy.da onların prenslerinden Deodalses, Botiras, ve Bas’ın adlarını bilmekteyiz. Bunlardan Botiras’ın oğlu Bas (M.Ö. 377-327) İskender’in Hellespontos Frigyası’na satrap olarak atadığı Kalas’ı Bithinya topraklarında yenerek ülkesinin bütünlüğünü korumuştur.
Bas’ın oğlu Zipoites (M.Ö. 327-279) İskender’in diadokhları arasındaki mücadele sırasında topraklarını korudu. Bu arada o, çevresinde bulunan Kalkhedon, (Kadıköy) Astakos (izmit) Kios (Gemlik) ve Heraklia Pontika’ya (Karadeniz Ereğli’si) kendi sınırları içine almak için mücadele ediyordu.
Daha önce değindiğimiz gibi, M.Ö. 315 yılında Kalkhedon ve Astakos'u kuşatan Zipoites'e, Amisos (bugün Samsun] kuşatmasını kaldırdıktan sonra Bithynia'ya giren Antigonos'un komutanı Ptolemaios engel olmuş ve kuşatmayı kaldırtmıştır. Bu tarihte Antigonos ile anlaşma yapan Zipoites, bir süre sonra, diadokhlar'ın arasındaki mücadeleden yararlanarak Astakos'u zaptetmiştir.
İpsos Savaşı'ndan sonra Antigonos'un Küçük Asya'daki topraklarına sahip olan Lysimakhos Bithynia'yı da kendi sınırları içine almak istedi. Bu amaçla önce iki generalini buraya gönderdi, fakat bunlar Zipoites tarafından yenilerek İÖ 300/299'da Bithynia topraklarından atıldılar. Bunun üzerine İÖ 298'de bizzat Lysimakhos buraya sefer yaptı, fakat o da yenilerek geri çekilmek zorunda kaldı. Bu başarıdan sonra Zipoites İÖ 277'de "kral" unvanını aldı.
Seleukos'un ölümünden sonra topraklarında
otorite sağlamak amacı ile 1. Antiokhos, Patrokles'in komutasında bir
orduyu Bithynia ve Herakieia Pontika'yı ele geçirmek için gönderdi. Fakat
Zipoites yine galip geldi ve İÖ 280'de Patrokles'i ve ordusunu tamamen yok
etti.
Zipoites'in ölümünden sonra yerine geçen 1.
Nikomedes (İÖ 279-255 ?) babasının siyasetini daha da geliştirdi.
Antiokhos'un yeni saldırısına karşı hazırlık olmak üzere, babasının daha önce
ele geçirdiği yerleri geri vererek, Herakliea Pontika ile antlaşma yaptı.
Byzantion, Kios, Kalkhedon, Tios ile Asya ve Avrupa kıyısındaki komşu kentlerle
de antlaşmalar yaptı. Bu ittifaka Antigonos Gonatas da girdi. Antiokhos buraya
sefer yapınca hiçbir yere saldırmaya cesaret edemedi ve İÖ 278'de Bithynia'nın
da bağımsızlığını kabul ettiği bir antlaşma imzalamak zorunda kaldı.
Fakat bu sırada Nikomedes, belki de hiç beklemediği bir olayla karşılaştı. Önemli kentlere yönetici olarak yerleştirilen kardeşleri ona karşı ayaklandılar. Bunlara karşı sürdüreceği mücadeleyi kendi ordusuyla başaramayacağını düşünen Nikomedes dışarıdan yardım sağladı. Bu sırada, bir süre önce Makedonia ve Yunanistan'ı istila eden Galat reislerinden ikisi, Leonnorios ve Lutharios, kendi boylarını alarak esas ordudan ayrılmışlar, Gelibolu Yarımadası'nı ve onun kuzeybatısındaki Lysimakheia kentini ele geçirmişlerdi. Nikomedes bunlardan Leonnorios (Lonorios) ile antlaşma yaparak onu ordusuyla birlikte Bosporos'dan (İstanbul Boğazı) Bithynia'ya geçirdi. Onun yardımıyla kardeşlerini yenen Nikomedes (Livius, XXXVIII, 16) topraklarını Nikaia'ya (bugün İznik) kadar genişletti. Bu sırada Lutharios'un yönetimindeki Galat boyları da Hersonessos'dan (Çanakkale Boğazı) geçmişlerdi. Eş ve çocukları ile birlikte 20.000 kişi kadar olduğu sanılan bu iki grup birleşerek Sakarya ile Kızılırmak arasına yerleşmişlerdir. Bu bölge (Kuzey Frygia) onlardan dolayı Galatia adını almıştır.
Nikomedes, yeni bir başkent kurdu ve ona
kendi adını verdi: Nikomedeia (İzmit). Sikke bastıran ilk Bithynia kralı
Nikomedes idi.
Kendisinden sonra tahta geçen Ziaelas (MÖ
yak. 255-230) hakkında fazla bir şey bilinmemektedir.
Onun ölümünden sonra yerine geçen oğlu I.
Prusias (MÖ 230-182) uzun süre tahtta kalmıştır. Prusias, Pergamon Kralı I.
Attalos ve II. Eumenes ile savaşmış, I. Makedonya Savaşı'nda V. Philippos'un
tarafında yer almıştı. Romalılardan kaçan Kartacalı Komutan Hannibal, I.
Prusias'a sığınmıştı. Bithynia, Prusias zamanında en parlak günlerini
yaşamıştır. Prusias, kendi adına izafeten Prusa (Prusa=Bursa) kentini
kurmuştur.
I.Prusias'ın ölümünden sonra tahta oğlu II.
Prusias geçti (MÖ 185 veya 182-149). Makedonya ile Roma arasındaki savaş
yeniden patlak verince, II. Prusias Roma'ya beş gemiyle destek verdi. Roma'ya
olan bağlılığını göstermek için, Roma'ya gitti. Ancak, taht entrikaları
yüzünden oğlu II. Nikomedes tarafından öldürüldü.
II. Nikomedes Epiphanes (MÖ
149-128), bir süre sonra oğlu II. Nikomedes Euergetes'i tahta ortak ederek,
ülkeyi birlikte yönettiler. Ölümünden sonra tek başına iktidarda kalan III.
Nikomedes (MÖ 128-94), Roma'nın nefesini hep ensesinde hissetti. MÖ 94'te öldü.
Yerine geçen IV. Nikomedes (MÖ
94-74) Bithynia'nın son kralıydı. Tâhta geçtiğinde doğu komşusu, başında VI.
Mithradates'in bulunduğu Pontos Krallığı, batı ve güney komşusu ise Asia
Eyaleti'yle Batı Anadolu'da kontrolü elinde tutan Roma idi. Diğer bir deyişle,
Bithynia Krallığı, çekirdek bölgesi olan bugünkü Kocaeli Yarımadası'na âdeta
hapsolmuştu. Nikomedes tahta çıkar çıkmaz kardeşi Sokrates Roma'ya başvurarak,
Nikomedes'in değil, kendisinin tahta geçmesi gerektiğini belirterek,
Nikomedes'in tahttan indirilmesi gerektiğini söyledi. Ancak Roma bu teklifi
geri çevirdi. Sokrates bu kez Pontos Kralı VI. Mithradates'ten yardım talep
etti. Mithradates'in gönderdiği ordunun desteğiyle ayaklanınca Nikomedes kaçmak
zorunda kaldı. Ancak Roma'nın duruma müdahalesiyle Nikomedes tekrar tahtına
kavuştu. Bir süre sonra, Roma'nın da talebiyle, Pontos topraklarına saldırdı,
ancak yenilerek geri çekildi (M.Ö 88). Bu duruma çok kızan VI. Mithradates,
Bithynia topraklarını işgal etti. IV. Nikomedes, İtalya'ya kaçtı. Ancak, MÖ 85
yılında Romalı consul Sulla ile Mithradates arasında Dardanos'ta
(Kepez/Çanakkale'nin güneyinde) imzalanan barış anlaşması sonrasında, VI.
Mithradates işgal ettiği topraklan boşaltınca, Nikomedes ülkesine geri döndü.
Bundan böyle Roma'nın vasal bir kralı
olmaktan öte bir statüsü olmayan ve halkını Pontos kralına karşı koruması
gerektiğini düşünen IV. Nikomedes'in ülkesini Roma'ya vasiyetle bırakmasının
dışında başka bir çaresi kalmamıştı. Nitekim öyle yaptı. Roma, MÖ 74 yılı
consulü Marcus Aurelius Cotta'yı Bithynia'ya göndererek Bithynia'nın
Roma eyaleti olarak organize edilmesini sağladı. Eyaletin başkenti Nikomedeia
oldu.
Eski Anadolu ve Trakya, Oğuz Tekin,
İletişim Yayınları
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder