Yüeçiler, Merkezî Asya göçebelerinin güçlü kabile birliğidir. Bu isimle onlar, Çin kaynaklarında M. Ö. III–II. asırlarda Kuzey Çin devletlerinin perimetresinde bulunan bozkırlarda gelişen olaylar anlatılırken zikredilmektedirler. Yüeçilerin hâkimiyeti o dönemde Moğolistan’ın büyük kısmı, Cungarya, Tanrı Dağları, Tarım havzası ve Sarı Irmak’ın yukarı kısımlarına yayılmıştı.
Çin’de Yüeçi ve onların ülkesiyle ilgili bilgiler daha M. Ö. V–IV. yüzyıllarda mevcuttu. Eski Çin metinlerinden birinde Yüeçilerin, KuzeyBatı barbarlarının adı olduğu yazılmaktadır. Araştırmacıların bir kısmı, Yüeçileri İskitSaka etnokültürel topluluğuna bağlamakta iken başkaları Yüeçilerin Antik ve Hint kaynaklarında Tohar olarak geçen halk olduğu düşüncesindedirler. Etnik ve siyasî olarak Yüeçi kabileler birliği, heterojen değildi. Yüeçi kabilelerinin kuzey kolu, güney Kuşan kolundan farklıydı. Yüeçi (Tohar) kabileler birliğinin kuzey ve güney gruplara dağılımı, M. Ö. II–I. yüzyıllarda yaşandı. Bundan önce bu birlik, İç Moğolistan’da arkaik göçebe imparatorluğunu kurdu. Tek bir hükümdarın hükmettiği bu imparatorluğun büyük bir ordusu vardı.
Sima Qian’ın yazdığı gibi, “Eski dönemde Yüeçiler, çok güçlü olup Hunlar’dan nefret ediyorlardı.” Hunlar, siyasî olarak Yüeçilere bağlıydılar. Yüeçiler de onların oğullarını rehin olarak kendi saraylarına göndermelerini istiyorlardı. Son rehin, Mete idi. Şanyü olduktan sonra ise Mete, Yüeçileri ilk kez mağlup etti ve onların Doğu Türkistan’daki topraklarına saldırdı. M. Ö. 165’ten itibaren Yüeçilerin büyük bir kısmı, Batı’ya doğru göç etmeye başladı.
Sima Qian, Hunlardan onların Chao Devleti’ne (M. Ö. 403–222) yaptıkları saldırılar dolayısıyla da bahsetmektedir. Bu devlet, günümüz Hebei eyaletinin güney bölgesi, Şansi eyaletinin doğu kısmı ve Sarı Irmak’tan kuzeye doğru Henan’a kadarki topraklarda kurulmuştu. Ordos’un kuzeyindeki toprakları da kontrol eden Chao Devleti’nin kuzeydeki en büyük düşmanı ise Hunlar’dı. M. Ö. III. yüzyılda Chao’nun askerleri, şanyüyü bozguna uğrattılar. Bundan çok daha önce İç Moğolistan topraklarında, Ordos yakınlarında Yüeçiler ortaya çıkmıştı. Onlar yalnızca Altaylar’ın batısında değil, Büyük Bozkır’ın doğusunda da aktif askerî faaliyetlerde bulunuyorlardı. Buralarda Yüeçiler, kendilerinden dış görünüş olarak çok farklı olan kabilelerle karşılaştılar. Tartarica Atlas
M.Ö. 2000 civarındaki ilk Hint-Avrupa göç dalgasıdır. Bu sırada grup A lehçesini konuşan proto-Yüeh-chih'ler Kansu bölgesine gelmişler ve Tun-huang'ın batısına yerleşmişlerdi, buralar Lop Nor ve sonraki Kroraina (Lou-lan) devletinin yayıldığı sahayı da içeriyordu. On sekiz yüz yıl geçti. M.Ö. III. yüzyılda, Yüeh-chih'ler hala bu bölgede yaşıyorlardı. Hunlar M.Ö. Il. yüzyılın başlarında yayılmaya başladığı sırada Yüeh-chih 'ler onların batısında ve güneyinde büyük bir güçtü. Nihayetinde Hunlar onları M.Ö. 176-175 'te mağlup etti, onları ata yurtlarından sürdü, ayrıca Wu-sun'ları ve civardaki diğerlerini tabi kıldı. 2 ° Küçük Yüeh-chih olarak bilinen bazıları Nanshan'daki Ch'iang halkına sığınmak üzere güneye kaçtı; ancak Büyük Yüeh-chih olarak bilinen esas kütle batıya doğru gidip Cungarya'ya girdi. Daha önceleri Koço, Kuça ve Karaşar'a yerleşenlerin Doğu ve Batı Tohar dillerini konuşanların ataları olup olmadıkları ya da Büyük Yüeh-chih göçü esnasında oraya yerleşip yerleşmedikleri bilinmiyor. Yüeh-chih'ler yerleşik halklar olan Sakaları Cungarya' dan sürdü , ancak sadece birkaç yıl sonra Wu-sun 'lar tarafından mağlup edilip yerlerinden söküldüler.
İpek Yolu İmparatorlukları, Christopher Beckwith
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder